Toplu Taşımada Sürdürülebilir Yenilikçi Sistemler ve Troleybüs

Toplu Taşımada Sürdürülebilir Yenilikçi Sistemler ve Troleybüs
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
•Daimi olma yeteneği olarak tanımlanmaktadır.
•Kullanılan kaynakların kullanım hızı, kaynağın üretim hızını aşmıyorsa sürdürülebilirdir.
•Sürdürülebilir Ulaşım; ulaşım sisteminin kendisini yenileyebilme kapasitesinin ötesinde çevreye zarar vermeyen, ekonomik olarak tutarlı, sosyal olarak hakça ve siyasi olarak sorumlu ve hesap verebilir olmasıdır.
•Toplu Taşıma sisteminin sürdürülebilir olması; Tüketilen kaynakların sürdürülebilir olması ile doğrudan ilişkilidir.
•Ulaşım türlerine baktığımızda yaygın olarak fosil yakıt ve elektrik enerjisi kullanılan sistemleri görmekteyiz.
•Petrol ve CNG yenilenemeyen fosil bir yakıttır.
•Fosil yakıt tabanlı ulaşım sistemleri SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİLDİR.
100 km’de tüketilen enerji (petrol) (l / yolcu 100 km)
Demiryolu 2,5
Karayolu 5,9
Havayolu 7,8
Enerji tüketimi dkkate alınarak ulaştırma araçlarına bakıldığında elektrik enerjisi kullanan sistemlerin daha verimli olduğu görülmektedir.Günümüzde elektrik enerjisinin sadece % 25 lik kısmının yenilenebilir kaynaklardan temin edildiğini ve giderek artış gösterdiğini de unutmayın.
•Çevresel etkiler, yenilenebilir enerji kullanımı, enerji verimliliği, ekonomik tutarlılık dikkate alınarak değerlendirme yapıldığında Elektrikli Toplu Taşıma Sistemleri sürdürülebilir olarak değerlendirilmektedir.

Troleybüs İstanbul
•İstanbullulara uzun yıllar hizmet veren troleybüsler 27 Mayıs 1961’de hizmete girer. Toplam uzunluğu 45 kilometre ve 100 troleybüslük filoya 1968 yılında, tamamen İETT işçilerinin üretimi olan ‘Tosun’ da katılınca araç sayısı 101 olur. Tosun, 101 kapı numarasıyla İstanbullulara 16 yıl süreyle hizmet verir.
•Elektrik kesintileri yüzünden sık sık yollarda kalan ve seferleri aksayan troleybüsler, trafiği engellediği gerekçesiyle 16 Temmuz 1984’te işletmeden kaldırılır. Araçlar İzmir Belediyesi’ne bağlı ESHOT (Elektrik, Su, Havagazı, Otobüs ve Troleybüs) Genel Müdürlüğü’ne satılır. Troleybüslerin 23 yıllık İstanbul macerası böylece son bulur.

Troleybüs İzmir
•1954 yılında ilk troleybüsün gelmesi ile başlayan İzmir troleybüs işletmesi, 1954-1992 yılları arasında 9 hatta 138 troleybüs İzmir halkına hizmet etmiştir.

TRAMBUS
•Troleybüs sistemleri ilk olarak 19. yy sonlarında kullanılmaya başlanmış ve 1930’lu yıllarda büyük bir yaygınlık kazanmıştır.
• Sonrasında bir çok şehirde yerini çoğunlukla daha ucuz olması (?) sebebi ile dizel otobüslere ve kısmen yolcu kapasitesi sebebi ile tramvay sistemlerine bırakmıştır.
•1970’lerdeki petrol krizi ve sonrasında artarak süregelen fosil yakıt bağımlılığı ve bunun çevreye ve de insan sağlığı üzerine yol açtığı olumsuz etkilerin dolayı birçok şehir mevcut Troleybüs hatlarını korumuştur.
• Günümüze gelirken; Araçlar ve sistemler modern teknolojilerle iyileştirilmiş, hatlar genişletmiştir. Bazı şehirlerde ise eski Troleybüs hatlarının tekrar hayata geçirilmesi planlanmaktadır.

TRAMBUS,TEMEL ÖZELLİKLER
•Karayolu tabanlı,
•Lastik tekerlek, Elektrik tahrik,
•Çevre dostu,
•8,000 yolcu/saat/yön hat kapasitesi,
•225 kişi araç kapasitesi,
•12, 18, 25 m araç seçenekleri

NEDEN TRAMBUS ?
•Karayolu üzerinde giden en verimli toplu taşımacılık modudur.
•Elektrik enerjisi kullandığından verimli ve çevreye duyarlıdır. Zararlı emisyon üretmez.
•Talep miktarındaki artış, farklı üreticiler olması nedeniyle araç fiyatları ucuzlamaktadır.
•Yüksek kaliteli dış gövde ve elektronik kontrol sistemlerine sahiptir.
•İşletmesi karlıdır, otobüslere göre 2 kat fazla ömürlüdür.
•Sessiz ve huzur vericidir. Düşük tabanlı yolcu dostudur.
•İşletme ve bakım maliyetleri dizel otobüslere göre daha azdır.
•Hafiftir.
•Hibritlestirilmeye uygundurlar. Araç üstü enerji depolama veya generator ile bağımsız şekilde çalışabilirler.
•Yüksek tırmanma yeteneğine sahiptirler. Yüksek eğimli hatlarda rahatlıkla çalıştırılabilirler.
•Verimli, yüksek kapasiteli ve yüksek teknolojili araçlar ile kendine özel yollarda yüksek hızlarda seyahat edebilir.
•Araçlar ve güzergah açısından ilk yatırım maliyeti en düşük ve kısa sürede uygulanabilir elektrikli ulaşım modudur.
•Ulaşım kapasitesine ve çevreye olumlu katkısını hızlı bir şekilde gösterebilmesi ile hızlıca kabullenilen, cezbeden bir ulaşım sistemidir.
NEDEN TRAMBUS?
I.Maliyet için,
II.Yolcu için,
III.Operatör için,
I.Maliyet için;
•Önemli alt yapı maliyetleri gerektirmez.
•Yolcu başına düşen enerji açısından çok daha verimli.
•Sıfır emisyon.
•Sessiz ve güvenli yolculuk.

II Yolcu İçin;
•Daha çevreci
•Daha Sessiz
•Güçlü ama daha yumuşak ivmelenme ve frenleme
•Hizmetin Sürekliliği
•En iyi yolculuk kalitesi
III Operatör için;
•Yüksek mekanik güvenirlilik ve verimlilik.
•Daha yüksek manevra kabiliyeti
•Uzun hizmet ömrü.
•Rölantide motor kaybı yok.
•Yüksek ivme ve tırmanma performansı
•Daha düşük bir enerji maliyeti

ENERJİ SİSTEMİ
•17 km uzunluğunda, 26 durağı bulunan, maksimum eğimin %4,5 olduğu, 8 adet trafo merkezi bulunan bir sistem için yapmış olduğumuz çalışma sonucunda 25m lik Trambuslarla 120 saniye ara ile işletme yapmanın mümkün olduğu tespit edilmiştir.
•Parametreler ve sonuçlar yanda verilmiştir.Enerji tüketimi < 3kWh/km Frenleme esnasında üretilen enerjinin büyük bir kısmı diğer araçlar tarafından kullanılmaktadır!
HAVAİ HAT SİSTEMİ
•107-120 mm2 kesitli pozitif ve geri dönüş iletkeni birçok uygulama için yeterlidir.
•Yüksek taşıma kapasitesi gerektiren durumlarda;
–yeraltından ilave fider kabloları kullanılarak trafo merkezi sayısı optimize edilerek sefer aralığı azaltılıp daha yüksek taşıma kapasitelerine erişmek mümkündür.
•Yol aydınlatması ve katener sistemi estetik ortak bir direk üzerinde taşınabilir.

DÜNYADA TRAMBUS
………………………Sistem……………….Araç
Doğu Avrupa…….64…………………..4.482
Batı Avrupa………48…………………..1.893
Avrasya……………189…………………26.666
Kuzey Amerika…..91…………………..926
Güney Amerika…..13…………………..828
Afrika………………..0……………………0
Avustralya…………1……………………60
Asya…………………39………………….4.810
Toplam……………..363………………..40.665
AVRUPADA TRAMBUS
………………………Sistem……………Araç
Avusturya………..4………………..131
Belçika…………….1…………………20
Fransa…………….6………………..199
Almanya………….3………………..104
Yunanistan………2………………..350
İtalya……………..14……………….388
Hollanda…………1………………..48
Norveç…………..1………………..15
Portekiz…………1………………..20
İsviçre………….15……………….618
Toplam…………48……………….1.893
DÜNYADA TREND

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK & TRAMBUS
•Grafikte yıllara göre dizel yakıtın ve elektrik enerjisinin artış eğilimi gösterilmektedir. Dizel yakıtın artış eğilimi elektrik enerjisine göre 1.6 kat daha hızlıdır.

•Altdaki grafik Trambüs ve dizel yakıtlı sistemlerin avantajlı duruma geçme noktasını göstermektedir.
•Yıllara göre dizel yakıt fiyatındaki artış, Trambüs fiyatlarındaki düşüş ve elektrik enerjisi kullanımdan kaynaklanan işletme giderlerindeki avantaj nedeniyle başa baş gelme noktası azalmaktadır.
•İlk yatırım ve yakıt masrafları dikkate alındığında yıllık 48.000 km’den fazla yolculuk yapılması durumunda Trambüs sistemleri dizel otobüslere göre avantajlı

Bu çalışmada 2002 yılındaki verilerle troleybüs sistemlerinin 26. yıl civarında dizel otobüslerle
eşitlendiğini, ama 2006’daki verilerle bu noktanın 21. yılda oluştuğu belirtilmektedir. Bu
grafik ve başa baş noktasının yakalanma süresi her ülkenin ve hattın kurulacağı bölgenin ve
hattın kendine has şartlarına göre değişecektir. Benzer bir çalışmada Türkiye şartlarında
troleybüs ile dizel otobüs sistemlerinin eşitlenme noktasının daha erken oluşacağı
düşünülmektedir. Yapılan bir çalışmada enerji tasarrufundan elde edilen gelir ile 15 yıl içinde
sistemin kendisini amorti edeceğini tahmin edilmektedir.

E- EKONOMİ
Kabuller:
–Her iki sisteminde yılda 100.000 km yapıldığı, eşit sayıda yolcu taşındığı dikkate alındığında 8 yılda yatırım başa baş gelmektedir.
–Önceki sayfadaki grafikte gösterilen dizel fiyatlarındaki artış dikkatten kaçmamalıdır.
–Bakım ve çevresel etkileri dikkate dikkate aldığımızda Trambus daha avantajlı olacaktır.
Not: Altyapı maliyetleri düşünülmemiştir.

•1km yol, 1 km Havai hat, 18m Araç (Otobüs/Trambüs), Elektrik ve Kontrol sistemi dahil olarak Altyapı Maliyetlerini de hesaba kattığımızda sonuç şu şekilde çıkmaktadır. Araçların yılda 100.000 km yaptıkları kabul edilmiştir.
•Altyapı maliyeti: 1.100.000 TL/km alınmıştır.
•Her iki sistem için bakım maliyetlerinin aynı olduğu farz edilmiştir.
15 yılda Elde Etme Maliyeti:
Otobüs : 3.687.000 TL
Troleybüs : 3.718.000 TL
•Bu sonuç 2002 ve 2006 yılında yapılmış olan çalışma ile tutarlılık göstermektedir.
•Bakım maliyetlerini ve ekonomik ömürleri dikkate aldığımızda troleybüs sistemi daha avantajlı olacağı açıktır.
•Ekonomik ömür Troleybüs sistemlerinde 25 yıl olarak kabul edilmektedir.
•Dünya’nın en yoğun kullanılan Metrobüs (BRT) hattı olan Kolombiya-Bogota TransMilenio hattı ve yine Ekvator-Quito şehrindeki troleybüs hatlarının isletme verileri sıkıştırılmış doğal gaz (CNG) kullanan otobüs ve hibrit-dizel otobüs verileri ile kıyaslanmıştır. Çalışmayı gerçekleştiren Diez ve arkadaşları yayınladıkları makalede yandaki tabloyu vermişlerdir.

•Diez ve arkadaşları yayınladıkları makalede Bogota TransMilenio metrobüs hattının (Günlük 1.8 Milyon yolcu taşınmaktadır) mevcut dizel otobüsler yerine farklı teknoloji kullanan otobüslerle isletilmesi durumunda yıllık CO2 emisyon miktarlarının yandaki tablodaki gibi oluşacağını vermişlerdir.

Hidroelektrik santrallerinden beslenen troleybüs sistemleri sıfır emisyonlu sistemlerdir. Fosil yakıtlardan üretilen enerjiyi kullanan sistemlerde CO2 sera gazı salınımı gerçekleşmektedir fakat içten yanmalı motorlara göre çok azdır.

4E : ENERJİ, EKOLOJİ, EKONOMİ, ETKİNLİK dikkate alındığında elektrikli toplu taşıma sistemleri, özelde TRAMBUS sistemi fosil yakıtlı sistemlere göre SÜRDÜRÜLEBİLİR sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kaynak : Arif EMECEN