Genç Türkiye Cumhuriyeti kuruluşunun ilk yıllarında sanayi ve üretim atağına geçti. Bu yatırımların en önemlilerinden biri olan Kayseri Uçak Fabrikası 1950 yılına kadar 130 uçak üretti.
Savaştan yeni çıkmış bir devlet, küllerinden yeniden doğan bir millet. Yurdun dört bir yanı demir ağlarla örülürken bir çok fabrika açıldı. Bu tesislerden en önemlilerinden birisi de Kayseri Uçak Fabrikasıydı.
Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı uçakların etkin ve hayati silahlar olduklarını ispatladı. Genç Türkiye Cumhuriyeti savaş sonrasında hızla uçak üretimine yöneldi. Biliyordu ki İstikbal Göklerdeydi.
Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, bu nedenle uçak fabrikasının açılışına büyük önem verdi. Almanya ile Birinci Dünya Savaşı öncesinde kurulan işbirliği yeni bir boyutuyla yeniden gündeme taşındı. Türkiye’nin Berlin Büyükelçisi Kemaleddin Sami Bey aracılığıyla Alman Junkers firması ile bağlantı kuruldu ve Alman Junkers şirketi ile anlaşma sağlanarak 1926 yılında Kayseri’de TOMTAŞ fabrikasının temelleri atıldı.
Junkers fabrikayı iki aşamada tamamlamayı taahhüt etti. Hangarlar ve tesisler kuruldu, bir uçak prototipi dosyası hazırlandı. İnşa çalışmalarının ilk aşaması söz verilen tarihte bitirildi.
Fabrika o zamanın şartlarında, imkânsızlıklar içinde yapıldı. O tarihte Kayseri’de ne elektrik ne de demiryolu bulunuyordu. Fabrika için gereken malzemeler Almanya’dan deniz yolu ile İskenderun’a, oradan trenle Ulukışla’ya, oradan da deve ve kağnılar ile Kayseri’ye ulaştırılıyordu.
Her şey hazırdı. 5 Alman mühendis, 120 Alman işçi ve 240 Türk işçi ile Türkiye’nin ilk uçak üretimi başladı.
Fabrika yüzlerce Türk gencinin havacılık alanında yetişmesine de büyük katkı yaptı. Kayseri Uçak Fabrikası’nda İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar çeşitli tip ve markalarda 100’den fazla uçak üretildi.
Fakat Marshall yardımları ve Türkiye’nin NATO üyeliği, Kayseri Uçak Fabrikasının da sonunu getirdi. Müttefiklerine göre artık Türkiye’nin uçak üretmesine gerek yoktu. Kayseri’deki tesisler hava ikmal ve bakım tesislerine dönüştürüldü.
Türkiye, savaş sonrasında ortaya çıkan iki kutuplu dünyada ABD’nin yanında yer aldı. Marshall yardımının askeri malzeme ve araç-gereç konusunda sağladığı rahatlık içerisinde uçak üretimiyle ilgilenmekten vazgeçmek durumunda kaldı.
Türkiye’nin uçak üretimine ilişkin tecrübeleri de bir çırpıda heba edildi. Türkiye’nin rahata alıştırılıp üretimden uzaklaşması, Kayseri uçak fabrikasının yaşatılamaması, Türk havacılık tarihine büyük bir kayıp olarak geçti.
İlk yorum yapan olun