Gaziantep ve Kilis’te meydana gelen süper hücre yağışlarının ardından vatandaşlar endişeyle araştırmaya koyuldu. Türkiye’yi sarsan depremlerin yaşandığı afet bölgesinde, yoğun yağışlar ve sel felaketiyle mücadele sürerken şimdi de süper hücre fırtınası gözlemlendi. Gaziantep ve Kilis’i vuran fırtına ve dolu yağışının ardından vatandaşlar süper hücre nedir, nasıl oluşur sorularına yanıt aramaya koyuldu. Ceviz büyüklüğünde dolu yağışının gözlemlendiği kentte dolu sebebiyle sokaklar beyaza büründü. Peki, oraj ve süper hücre fırtınası neden olur, yeniden bekleniyor mu?
Süper hücre nedir?
Süper hücre, atmosferin yukarı seviyelerindeki açısal rüzgâr yön değişiminin fazla olduğu aşırı termodinamik kararsızlığa bağlı olarak dikey rüzgârların fazla olduğu bölgelerde ortaya olan kuvvetli bir oraj biçimidir.
Orajın dört alt sınıfından (süper hücre, bora hattı, çoklu hücre ve tek hücre) biri olan süper hücre, bunlar arasında yaygınlığı en az olanıdır.
Oraj ne demek?
Oraj halk arasında gök gürültülü fırtına olarak bilinen hava olayıdır. Genelde şimşek, gök gürültüsü ve yağmur ile şekillenen bu hava olayı, kümölonimbüs bulutları sebebiyle gerçekleşir. Bazen kar ya da dolunun da eşlik ettiği görülebilir. Doluya sebep olan orajlar dolu fırtınası olarak adlandırılır. Şiddetli orajların görüldüğü durumlar süper hücre olarak adlandırılır.
Süper hücrenin çeşitleri
Süper hücre “Az Yağışlı” (Low-precipitation: LP), “Klasik” (Classic), “Bol Yağışlı” (High-precipitation: HP) olmak üzere üç çeşittir.
Az Yağışlı Süper Hücre
Az-yağışlı süper hücre genellikle nem oranının düşük olduğu yaz sezonunda oluşur. Az yağışlı süper hücreler yaptıkları dolu yağışları ile ünlüdürler, kimi zaman hiç yağmur bırakmadan golf topu büyüklüğünde dolu yağdırdıkları bilinmektedir.
Az yağışlı süper hücrelerde görülen hortumlar, bol yağışlı veya klasik süper hücrelere kıyasen daha zayıf yapıdadır. Zira hava daha düşük nem oranına sahip olduğu için yağışla beraber buharlaşmadan kaynaklanan ısı kaybı aşağı yönlü hava akımlarının gelişmesine elverişlidir. Bu bakımdan hortumlar ayrıca daha kısa ömürlü olur. Nem oranı düşük olduğu için konveksiyon ile yükselen hava parseli daha yüksek seviyede yoğunlaşacağı için bulut tabanı oldukça yüksektir.
Klasik Süper Hücre
Az yağışlı ve bol yağışlı süper hücreler genellikle farklı tip gökgürültülü fırtınaların hibritleşmiş biçimdir, klasik süper hücre ise süper hücrenin saf bir formu olarak kabul edilir. En klasik örneği saat yönünün tersine rüzgarlara sahip olan ve radarda virgül görünümlü Hook Echo adı verilen fırtına biçimidir. Virgülün kıvrıldığı yerde genellikle bir hortum bulutu bulunur. En şiddetli hortumlar bu fırtınaların altında oluşur. Havanın nem oranına bağlı olarak çok farklı boyutlarda dolu yapabilmektedir.
Bol Yağışlı Süper Hücre
Barbunya görünümüne sahip bol yağışlı süper hücre ise hava kütlesinin taşıdığı su miktarı olduğu koşullarda meydana gelir. Çok yoğun yağışlara sebep oldukları için görüş mesafesi oldukça düşer, bu yüzden bu fırtınaların hortumları çoğunlukla fark edilemediği için hortumlara bağlı ölümler en çok bu tip fırtınalarda görülür.
Süper hücre fırtınası nasıl oluşur?
Atmosferin üst seviyelerinde, rüzgar yön değişiminin şiddetine bağlı olarak aşırı termodinamik kararsızlık meydana gelir. Bu durumdan dolayı dikey rüzgarların fazla olduğu bölgelerde supercell ya da süper hücre adı verilen olay meydana gelir. Yüksek nem oranı, yoğun kararsızlık ve tetikleyicinin bir araya gelmesi sonucu oluşur. Bu tetikleyici hava kütlesini yukarı zorlayan bir cephe ya da dağ olabilir. Yeryüzü ile temastaki havanın sıcaklığı, kutupsal (polar) bir hava kütlesinin düşük enlemlere doğru hareket ederken ısınması da buna sebep olabilecek durumlar arasında gösterilir.