Demiryolu Sektörünün Serbestleşmesi ve TCDD’nin Yeniden Yapılanması

Demiryolu Sektörünün Serbestleşmesi ve TCDD’nin Yeniden Yapılanması; Gelişmiş ülke demiryollarına bakıldığında, sektörün değişen şartlara ve ihtiyaçlara göre yeniden yapılandırıldığı görülmektedir.

Türk demiryollarının gelişmesinin ivme kazanarak devam etmesi, taşımacılıktan demiryolu endüstrisine, eğitimden AR-GE’ye, yan sanayiden müşavirlik hizmetlerine, altyapı inşaatından sertifikasyona bütün alanlarda özel sektörün de işin içinde olduğu efektif bir mekanizmayı zorunlu kıl-maktadır.

Bu ise demiryollarımızın yeniden yapılanmasıyla ancak mümkün olabilecektir. Yeniden yapılanmanın yasal altyapısı oluşturulmuş ve demiryolu sektöründe serbestleşme sağlanmıştır.

A) Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü;

●● Emniyet düzenlemeleri makamı

●● İşletmecileri yetkilendirme makamı

●● Rekabeti düzenleme makamı

●● Kamu hizmet sözleşmeleri yöneticisi olarak,

B) Tüm taşıma türlerini içine alan ve bir düzenleme ve denetim otoritesi olarak, Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü,

TCDD’nin Yeniden Yapılanması

1/5/2013 tarihli ve 28634 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 24/4/2013 tarihli ve 6461 sayılı “Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkındaki Kanun” ile;

Ülkemizde demiryolu ulaşım faaliyetlerinin ticari, ekonomik, sosyal ihtiyaçlara ve teknik gelişmelere bağlı olarak, serbest, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında yapılmasını ve bu faaliyetlerin diğer ulaşım türleriyle birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini sağlamak amacıyla, 10.07.2018 tarih ve 304741 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 16.Bölümünde yer alan Ulaştırma ve Alt-yapı Bakanlığı altındaki 478.madde ile;

●● TCDD’nin demiryolu altyapı işletmecisi olarak yeniden yapılandırılması,

●● TCDD Bağlı Ortaklığı olan TCDD Taşımacılık A.Ş. ’nin kurularak yük ve yolcu taşımacılığı yapması ile özel sektöründe yük ve yolcu taşımacılığı yapmasının önünün açılması,

●● Demiryolu altyapı işletmecisi veya tren işletmecisi olarak kamu tüzel kişileri ile şirketlerin yetkilendirilmesi gibi hususlar düzenlenmiştir.

Bu kapsamda; 01.01.2017 tarihinden itibaren TCDD Demiryolu Altyapı İşletmecisi olarak yeniden yapılanmış ve demiryolu tren işletmecisi olarak TCDD Taşımacılık A.Ş. kurularak faaliyete başlamıştır.

TCDD İşletmesi ve TCDD Taşımacılık A.Ş.’nin iş birimlerine dayalı yeni organizasyon yapıları hesapların ayrıştırılmasını ve takibini kolaylaştıracaktır. Mevcut finans kaynakları yönetim sistemi yeni yapıya uyarlanmaktadır.

Yeni yapıda oluşturulacak kâr ve maliyet merkezleri sayesinde gelirler ve giderler daha etkin bir şekilde izlenebilecektir.

Yeni Demiryolu Sektör Yapısı

TCDD Yapısal Eylem Planında öngörüldüğü üzere TCDD ve TCDD Taşımacılık A.Ş.’nin merkez ve taşra teşkilat yapıları onaylanmış ve 01/01/2017 tarihi itibariyle uygulamaya geçilmiştir.

Yeni duruma göre; diğer demiryolu tren işletmeciliği şirketleri sektöre girmeye başlamış ve ilk özel taşımacılık şirketi Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş; özel sektör kendi trenleri ve kendi personeli ile demiryollarında yük ve yolcu taşımacılığı yapma imkânına kavuşmuştur. TCDD Taşımacılık A.Ş yük ve yolcu olmak üzere 3 adet yük 3 adet yolcu demiryolu tren işletmecisi,68 adet organizatör ve 1 adet acente yetkilendirilmiştir.

Sektör İle İlgili Tamamlanan İkincil Mevzuat Ve Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Çalışmaları

a) Demiryolu Hemzemin Geçitlerinde Alınacak Tedbirler ve Uygulama Esasları Hakkın-da Yönetmelik

Demiryolu hemzemin geçitlerinin ve bunlara ait koruma sistemlerinin yapımına, bakımına, işletilmesine ve işaretlemesine ilişkin standartları, usul ve esasları, ilgililerin yetki ve sorumluluklarını belirleyerek demiryolu hemzemin geçitlerinde demiryolu ve karayolu trafiğinin düzenini ve güvenliğini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. 03.07.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

b) Demiryolu Altyapı Erişim ve Kapasite Tahsis Yönetmeliği

Ulusal demiryolu altyapı ağına erişim için de-miryolu tren işletmecilerine altyapı kapasite tahsisine ilişkin düzenlemeleri içeren Yönetmelik 02.05.2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

c) Demiryolu Araçları Tescil ve Sicil Yönetmeliği

Ulusal demiryolu alt yapısında işletilecek de-miryolu araçlarının tescil ve sicil işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirleyen “Demiryolu Araçları Tescil ve Sicil Yönetmeliği” 16.07.2015 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

ç) Demiryolu Araçları Tip Onay Yönetmeliği

Bu Yönetmelik ile ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde çalıştırılacak ve tip onayı alınmamış yeni üretilecek demiryolu araçlarına tip onayı verilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmektedir. 18.11.2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

d) Demiryolu Emniyet Yönetmeliği

Bu Yönetmeliğin amacı; Türkiye sınırları içe-risinde demiryolu emniyetinin geliştirilmesi, iyileştirilmesi, izlenebilmesi ve denetlenebilmesini sağlamak üzere, demiryolu altyapı işletmecilerinin, demiryolu tren işletmecilerinin ve şehir içi raylı toplu taşıma işletmecilerinin emniyet yönetim sistemini kurması ve bu işletmecilere emniyet sertifikası verilmesi ve/ veya emniyet yetkilendirilmesi yapılmasına yönelik usul esasların belirlenmesidir. Yönet-melik 19.11.2015 tarihli Resmi Gazete’de ya-yımlanarak yürürlüğe girmiştir.

e) Demiryolu İşletmeciliği Yetkilendirme Yönetmeliği

Bu Yönetmelik ile, Ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde yapılan her türlü demiryolu taşımacılık faaliyetlerinde düzenin sağlanması; demiryolu altyapı işletmecileri ve tren işletmecileri ile organizatör, acente, komisyoncu, gar veya istasyon işletmecisi faaliyetinde bulunanların hizmet esasları, mali yeterlik, mesleki yeterlik ve mesleki saygınlık şartlarının belirlenmesi, bu faaliyetlerde bulunanların; hakları, yetkileri, yükümlülükleri ve sorum-luluklarının tespit edilmesi; yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasların düzenlenmesi amaçlanmıştır. Yönetmelik 19.08.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

f) Demiryolu Yolcu Taşımacılığında Kamu Hizmeti Yükümlülüğü Yönetmeliği

h) Demiryolu Eğitim ve Sınav Merkezi Yönetmeliği

Belirli bir hat üzerinde herhangi bir demiryolu tren işletmecisinin ticari şartlarda veremediği bir demiryolu yolcu taşımacılığı hizmetinin verilmesini sağlamak amacıyla ve bir sözleşmeye dayalı olarak demiryolu yolcu taşımacılığı hiz-metlerinin sağlanmasına dair usul ve esasla-rı düzenleyecek Yönetmelik 20.08.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe gir-miştir.

Kamu hizmeti yükümlülüğü; 31.12.2020 tarihine kadar TCDD Taşımacılık AŞ tarafından yerine getirilecektir.

g) Tren Makinist Yönetmeliği

Tren makinistinin görevini, emniyetli bir şekilde yapabilmesi için asgari mesleki yeterlilikleri, sağlık şartları ve sahip olması gereken belgeler ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla, hazırlanan Yönetmelik sektör paydaşlarından gelen görüşler çerçevesinde düzenlenmiş olup, 31.12.2016 tarihli ve 29935 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

ğ) Demiryolu Emniyet Kritik Görevler Yönetmeliği

Demiryolu faaliyetlerinde emniyet kritik görevleri yapan personelin sahip olması gereken mesleki yeterlilik belgeleri ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanan Yönetmelik sektör paydaşlarından gelen görüşler çerçevesinde düzenlenmiş olup, 31.12.2016 tarihli ve 29935 sayılı Resmi Gaze-te’de yayımlanmıştır.

Demiryolu taşımacılık faaliyetlerinde emniyet kritik görevleri yapan personele yönelik eğitimlerin, sınavların ve belgelendirmesinin yapılacağı eğitim ve sınav merkezinin, sağlaması gereken asgari koşullar ile bu merkezin yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanan Yönetmelik, sektör paydaşlarından gelen görüşler çerçevesinde düzenlenmiş olup, 31.12.2016 tarihli ve 29935 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

ı) Ulusal Araç Kayıt Sistemi (sNVR)

Demiryolu araçları kaydının, Ulusal Demir-yolu Aracı Kayıt Sistemi (NVR) ile yapılması amacıyla Avrupa Demiryolu Ajansı’ndan (ERA) yazılım satın alınmıştır. Bu sayede, ulusal demiryolu ulaştırma sistemine dahil edilen araçların kaydı ve takibi yapılabilecektir. Demiryolu araçları kayıt sistemi Kasım 2015 ayı itibariyle devreye alınmıştır.

Demiryolu Araçları Tescil ve Sicil Yönetmeli-ğine göre 2018 Eylül ayı itibariyle 52 özel sektör firmasına ait 4.007 adet, TCDD Taşımacılık A.Ş.’ne ait 18.195 adet demiryolu aracının tescil ve sicil işlemi yapılmıştır.

Devam Eden İkincil Mevzuat Çalışmaları

a) Demiryolu Sistemleri Karşılıklı İşletilebilirlik Yönetmeliği ve Onaylanmış Kuruluşların Görevlendirilmesi Tebliği

Demiryolu alt sistemlerinin (altyapı, elektrifikasyon, sinyalizasyon, araçlar, vb.) karşılıklı işletilebilirlik esaslarının belirlenmesine yönelik “Demiryolu Sistemleri Karşılıklı İşletilebilirlik Yönetmeliği” çalışmaları devam etmektedir. Bu yönetmelik çalışmasının AB tarafından onaylanmasını müteakip, demiryolu alt sistemlerinin uygunluğunu değerlendirecek ve belgelendirecek olan kuruluşlara dair “Demiryolu Sistemleri Uygunluk Değerlendirme Kuruluşlarına Dair Tebliğ” yayımlanacaktır.

b) Yolcu Hakları Yönetmeliği

Bu yönetmelik, demiryolu ile seyahat eden yolcuların aldıkları hizmetlerin kalitesinin arttırılması için, seyahat öncesinde, seyahat

68.000 serisi Elektrikli

Anahat Lokomotifi

esnasında, seyahat sonrasında ve kendilerini etkileyen kaza ve olayların ertesinde sahip olacakları hakları, bu hakların geçerli olduğu durumları ve yolculara hizmet sunan kuruluşların yerine getirmesi gereken yükümlülükleri belirlemek amacıyla hazırlanmış ve yayımlanma aşamasındadır.

Devam Eden Diğer Faaliyetler

a) Türkiye Lojistik Master Planı (TLMP)

9.5.2016 tarihinde ihale edilerek, 9 Eylül 2016 tarihinde işe başlanılan Türkiye Lojistik Master Planı (TLMP) çalışmaları devam etmektedir. 2018 yılında tamamlanması planlanmaktadır.