Hatay depremi sonrası tsunami olup olmayacağı gündeme geldi. 6,4 ve 5,8 şiddetindeki sarsıntının ardından AFAD, ülkemizde meydana gelen ve şiddetli yıkıma neden olan deprem sonrası sosyal medya platformlarında paylaşılan ”Tsunami olabilir” iddialarına yanıt verdi. Peki Tsunami nedir? Tsunami nasıl, kaç metre olur, hangi olaylar sonucu meydana gelir?
Tsunami Uyarısı 2 Saat Sonra Kaldırıldı
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, 21.45 sularında yaptığı açıklamada Kandilli Rasathanesi tarafından verilen tsunami uyarısının, bu büyüklükteki depremin ardından önlem amaçlı bir prosedür olduğunu belirterek uyarının 2 saat kadar sonra kaldırıldığını söyledi.
AFAD’ın sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda, şunlar kaydedildi: “Hatay merkezli meydana gelen depremlerin ardından Kandilli Rasathanesinin uyarısı üzerine tedbir amaçlı verilen deniz seviyesi yükseltisine yönelik uyarı, Kandilli Rasathanesi ile yapılan değerlendirmeler sonucunda kaldırılmıştır.”
Tsunami Nedir?
Japonca’da “Liman Dalgası” anlamına gelen “Tsunami” sözcüğü okyanus ya da denizlerin dibinde oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun salınımlı dev deniz dalgasına tsunami denir. 1896 yılında Japonya’da 21000 kişinin ölümüne yol açan Büyük Melji Tsunamisi sonrası dünyaya yaptıkları yardım çağrısı içinde yer alan Tsunami sözcüğü, bu tarihten itibaren dünya dilleri literatürüne girmiştir.
Tsunami, Pasifik Okyanusunda çok sık diğer okyanus ve denizlerde seyrek görülür. Okyanus kabuğunun kırılması sonucu oluşan tsunami, okyanus açıklarında bir insan boyu kadar yüksekliğe ve dalga boyu yüzlerce kilometredir. Tsunami diğer gel-git ya da dalgalarından farkı, su zerreciklerinin sürüklenmesi sonucu hareket kazanmasıdır.
Tsunami Nedenleri
Bir tsunaminin ana üretim mekanizması, önemli miktarda suyun yer değiştirmesi veya denizin bozulmasıdır.[21] Suyun bu yer değiştirmesi genellikle depremlere, toprak kaymalarına, volkanik patlamalara, buzul buzağılamalarına veya daha nadiren göktaşları ve nükleer testlere bağlıdır.
Tsunamiler, deniz tabanı aniden deforme olduğunda ve üstteki suyu dikey olarak yer değiştirdiğinde oluşabilir. Tektonik depremler, Dünya’nın kabuk deformasyonu ile ilişkili belirli bir deprem türüdür; bu depremler denizin altında meydana geldiğinde, deforme olmuş alanın üzerindeki su denge konumundan çıkar. Daha spesifik olarak, yakınsak veya levha tektoniği sınırları ile ilişkili itme hataları aniden hareket ettiğinde, ilgili hareketin dikey bileşeni nedeniyle su yer değiştirmesine neden olduğunda bir tsunami oluşturabilir. Normal (Genişlemeli) faylar üzerindeki hareket de deniz tabanının yer değiştirmesine neden olabilir, ancak bu tür olayların sadece en büyüğü (tipik olarak dış hendekte şişme ile ilgili) 1977 Sumba ve 1933 Sanriku olaylarıdır.
Tsunamiler denizde küçük bir dalga yüksekliğine ve çok uzun bir dalga boyuna sahiptir (genellikle yüzlerce kilometre uzunluğunda, normal okyanus dalgalarının dalga boyu sadece 30 veya 40 metredir), bu yüzden genellikle denizde fark edilmeden geçerler ve normal deniz yüzeyinin genellikle yaklaşık 300 milimetre (12 inç) üzerinde hafif bir şişlik oluştururlar. Herhangi bir gelgit durumunda bir tsunami meydana gelebilir ve gelgitlerde bile kıyı bölgelerini sular altında bırakabilir.
Türkiye’de Tsunami Olur Mu?
Kandilli Rasathanesi’nin araştırmalarına göre, yaklaşık 8300 km’den fazla kıyı şeridine sahip olan ülkemizde son 3000 yılda 90’dan fazla tsunami meydana gelmiştir.
Elde bulunan veriler, 1509 ve 1894 tarihli İstanbul, 1598 tarihli Amasya, 1963 tarihli Doğu Marmara, 1939 Erzincan, 1968 Bartın depremleri sonucunda tsunamiler meydana geldiğini göstermektedir.