Tramvay İstanbul’un Anadolu yakasına 57 yıl sonra geldi

Tramvay İstanbul’un Anadolu yakasına 57 yıl sonra geldi :Tramvay 1860’lı yıllarda Londra ve Paris gibi Avrupa şehirlerinde işlemeye başlamıştı. İstanbul’a da 1871 yılında geldi.

Tramvayın Boğaz’ı aşarak Üsküda’ra ulaşması için ise tam 57 yıl beklemek gerekecekti. Bunun sebebi devlet adamlarının birbirlerine yolsuzluk ve haksız kazanç iddaları olmuştur. Bu kavgalar yüzünden Anadolu yakasının ilk tramvay hattı olan Üsküdar- Kısıklı tramvayı ancak 1928 yılında hizmete girebilmişti.

İstanbul’un ilk tramvayları 20 Ağustos 1869’da Konstantin Karapano Efendi’ye verilen imtiyaz neticesi yapıldı. Karapano Efendi’nin kurduğu İstanbul tramvay şirketi önce Karaköy- Beşiktaş- Ortaköy hattını işletmeye açtı. Daha sonra da sırasıyla Eminönü- Aksaray, Aksaray, Yedikule ve Aksaray- Topkapı hatları hizmet vermeye başladılar.

Tramvay yeni bir ulaşım aracı olmanın yanında, diğer nakil vasıtalarına göre daha ucuzdu. Bu sebeple İstanbullular tarafından kısa sürede benimsendi. Katana adı verilen iri yarı güçlü atların çektiği tramvay arabaları caddelerin süsü hakine geldi Yolcu sayısı giderek arttığından, ayakta seyahat edenlerin ve hatta tramvaya asılarak gidenlerin görülmesi olağandı.

1899 Kasımı’nda Belçikalı Henry Bormans, Üsküdar ve havalisinde buharla işleyen tramvaylar inşa etmek istediyse de, bir sonuç alınamadı. 1907’de dönemin Adalet Bakanı Abdurrahman Paşa, Üsküdar ve havalisine tramvay yapmak ve çevreye elektrik getirmek için imtiyaz almak istedi. Abdurrahman Paşa, Osmanlı hükümetinin bir üyesiydi. Hükümetin diğer üyeleri imtiyaz konusunun görüşüldüğü toplantıda kendisini şiddetle eleştirdiler. Bakanlık nüfuzunu kullanarak haksız kazanç temin etmeye çalışmakla suçladılar.

Suçlamalardan rahatsız olan Abdurrahman Paşa hükümet üyelerine, “benim imtiyaz almamı kıskandığınız için yabancı şirketleri kolluyorsunuz” diyerek tepki gösterdi. Sadrazam Mehmed Ferid Paşa, “Bunda haset edilecek bir şey yoktur. Biz devletin menfaatini sağlamaya çalışıyoruz” cevabını verdi. İçişleri Bakanı Zeki Paşa ise daha ileri giderek, “Siz kendi kazancınız peşindesiniz, ben paraları alayım, devlet isterse tazminat ödesin mantığı ile hareket ediyorsunuz” diye çıkıştı. Bunun üzerine Abdurrahman Paşa “Sen benim sıhhatime dokunuyorsun” diye karşılık verdi. Bu tartışmalar uzun uzadıya devam eder.

Tramvay istanbullulara Avrupa yakasında yaklaşık 90 yıl, Anadolu yakasında ise 35 yıl kadar hizmet verdi. 1960’lı yıllara gelindiğinde ulaşımı yavaşlattığı gerekçesiyle şikayetler artmaya başlayınca kaldırılmasına karar verildi. 1961’de Avrupa yakasında, 1966’da Üsküdar ve Kadıköy havalisinde tramvayların işlemlerine son verildi.