Bor Nedir? Bor Nerelerde Kullanılır?

Bor, periyodik tabloda B simgesi ile gösterilen, atom numarası 5, atom ağırlığı 10,81 olan metalle ametal arası yarı iletken özelliğe sahip bir elementtir. Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en hafif üyesidir. Bor, element olarak çok çeşitli bileşik yapma kapasitesine ve nötronları absorbe etme özelliğine sahip olup bu nedenle sanayinin vazgeçilmez hammaddelerinden bir tanesidir.

Bor madeni, B simgesiyle gösterilen sert yapılı ve ısılara karşı dayanıklı olan bir elementtir. Son dönemlerde ismini sıklıkla duyduğumuz bor madeni, 4000 sene önce ortaya çıkartılmış ve ilk kez Tibet’te kullanılmıştır. Sonraki dönemlerde Hititliler ve Sümerliler tarafından gümüş ve altın işçiliğinde kullanılmış, Araplar da ilaç ile alakalı işlerinde, Eski Yunanlılarda temizlik ile alakalı işlerinde, Romalılarda cam işlemelerinde ve Mısırlılarda mumyalama ile alakalı işlerinde kullanmışlardır. Yani son dönemlerdeki fazlasıyla ismini duysak da aslına bakarsanız eski dönemlerde de sıklıkla kullanılmaktaydı.

Bor elementi karşımıza doğada tuz şeklinde, bazı elementler ile karışmış biçimde ve serbest şekilde çıkar. Dünyadaki en önemli olan bor elementi kaynakları ülkemizde, ABD ve Rusya’da bulunmaktadır.

Birçok alanda kullanılan maden en sık otomobil sektöründe, inşaat sektöründe, bilgisayar sistemlerinde, askeriye de kullanılmaktadır. Ülkemiz bor madenlerinin yaklaşık olarak % 75’sine sahip olan bir ülkedir, bundan dolayı da konum açısından önem taşır. İhracatı ve üretimi oldukça düşük olduğundan dolayı ülkemize var olan getirisi de düşüktür. Ülkemizde yer alan bor yatakları Kütahya- Kestelek, Balıkesir- Bigadiç, Kütahya- Emet, Eskişehir- Kırka tesislerinde yer almaktadır.

Bor Nerede Kullanılır?

Bor madeni, deri renklendirici, böcek öldürücüler, bitki öldürücüler, elektronik rafinasyon, kozmetik, ilaç, çimento korozyon önleyiciler, yapıştırıcılar, refrakter, dezenfekte ediciler, katalistler, naylon, gübre, yangına dirençli olan malzemeler, Nükleer yakıt teknolojisi, tıp sanayi, tekstil cam elyafı, borun alaşımları, Metalurjik flux, İzole cam elyafı, Borun silikat, Antiseptikler, tıp sanayi camları, elektrik camları, borik asit üretimi, fotoğrafçılık, boya, tekstil, metallurjik uygulamalar, ataşe dayanıklı olan malzeme, deterjan sanayinde, sabun sanayinde, kaplama sanayinde, emaye sanayinde, cam sanayisi alanlarında kullanılmaktadır.

Bu maden, stratejik açıdan topraktan çıkarıldığında gerek rafine olan bor ürünleri olarak gerekse hammadde olarak, yaygın bir biçimde insan yaşamının her alanında kullanılabilecek olan endüstriyel madenlerin içinde yer alır.

Dünyadaki uzay teknolojisinde kullanılmakta olan bor, bilgi ve elektronik çağın yaşanmasında ve ulaşılmasında bu madenin katkılarını yadsımak mümkün değildir. Dünyadaki bilim dergileri içinde bulunan Scientific American bordan oluşan bileşiklerin petrolün yerine kullanılabildiği bir otomobili geliştirdiğinin haberini yaptı. Araçlarda bor madeninin kullanılması ile alakalı olan konular uzun dönemdir, batılı olan firmaların gündeminde yer almaktadır.

Ülkemizdeki Bor Madenleri Hangisi?

İçlerinde farklı oranlarda bor oksit olan maddelere bor minerali adı verilir. Ülkemizde ise bor mineralleri açısından oldukça zengindir. Ülkemizde üleksit, kolemanit ve tinkal bor mineralleri bulunur. Ülkemiz dünya üzerinde bulunan bor minerallerinin yaklaşık olarak % 72’lik kısmına sahiptir. Ülkemizden sonra Çin, Rusya ve ABD gelir, ülkemizde bor mineralleri devlet kuruluşlarından bir tanesi olan Eti Maden İşletmeleri tarafından işletilir.

Bor Madeni Nerede Kullanılacak?

Şu günlerde uçakların yakıtlarında katkı malzemesi olarak kullanılan bor madeni önümüzdeki yıllar içinde kara ve deniz taşıtlarında da kullanılması açısından planlanıyor. Yapılan araştırmalar neticesinde, bor madeninin pillere destek olarak kullanılması pillerin 3 kat daha fazla güçlü olmasını bekleniyor. Bundan kaynaklı olarak bor madeni pillerin gücünü artırmasından kaynaklı olarak elektrikli araçların pil gücü sıkıntılarını çözecektir.

Ayriyeten bor madeninin diğer madenlerin yerine kullanılabilmesi açısından halen araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan bu araştırmalar neticesinde olumlu sonuçlar çıkarsa, ülkemiz stratejik açıdan oldukça büyük bir güç kazanacaktır. Bor madeninin hafif olması, sürtünmeyi azaltması, enerji verimliliği, ısıya karşı olan dayanıklılığından kaynaklı olarak önemi de büyüktür. Bu detayların hepsi dünyanın bu elemente karşı olan gelecekteki düşkünlüğünü gösteriyor. Yapılan planlamalar açısından bir sıkıntı çıkmazsa ülkemiz bu açıdan büyük bir refah sahibi olacak ve ekonomik açıdan kendini güçlendirecektir.

Bor Elementinin Fiziksel Özellikleri

Bor, biri amorf ve altısı kristalin polimorf olmak üzere, çeşitli allotropik formlarda bulunur. Alfa ve beta rombohedral formlar en çok çalışılmış olan kristalin polimorflarıdır. Alfa rombohedral strüktür 1200 0C’nin üzerinde bozulur ve 1500 0C’de beta rombohedral form oluşur. Amorf form yaklaşık 1000 0C’nin üzerinde beta rombohedrale dönüşür ve her türlü saf bor ergime noktasının üzerinde ısıtılıp tekrar kristalleştirildiğinde beta rombohedral forma dönüşür.

Çeşitli metal veya ametal elementlerle yaptığı bileşiklerin gösterdiği farklı özellikler, bor bileşiklerinin birçok endüstride kullanılmasına olanak sağlamaktadır.

Bor Elementinin Kimyasal Özellikleri

Bor elementi 8B, 10B, 11B, 12B, 13B izotoplarından oluşmaktadır. En kararlı izotopları 10B ve 11B ,dir. Bu izotopların tabiatta bulunma oranları sırasıyla % 19.1-20.3 ve % 79.7-80.9’dir. 10B izotopu, çok yüksek termal nötron tutma özelliği gösterir. Böylelikle nükleer malzemeler ve nükleer enerji santrallerinde kullanılabilmektedir. Türkiye’de 10B izotop oranı yüksek bor cevher yatakları bulunmaktadır.

Bor, bileşiklerinde metal dışı bileşikler gibi davranır, ancak farklı olarak saf bor, karbon gibi elektrik iletkenidir. Kristalize bor, görünüm ve optik özellikleri açısından elmasa benzer ve neredeyse elmas kadar serttir.

Bor Mineralleri Nelerdir?

Bor mineralleri yapılarında farklı oranlarda bor oksit içeren doğal bileşiklerdir. Doğada 230’dan farklı bor minerali bulunmaktadır. Ticari açıdan en önemli bor mineralleri; Tinkal, Kolemanit, Kernit, Üleksit, Pandermit, Borasit, Szaybelit ve Hidroborasit’tir. Dünya Bor Lideri olan Eti Maden tarafından uluslararası kalite standartlarında yüksek katma değerli ürünlere dönüştürülen başlıca bor mineralleri ise; Tinkal, Kolemanit ve Üleksit’tir.