Tarihte Bugün: Lumiere Kardeşler, Sinema Makinasını İcat Ettiler

1 Şubat, Miladi takvime göre yılın 32. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 333 gün vardır (artık yıllarda 334).

Olaylar

• 1411 – Birinci Thorn Barış antlaşması, müttefik Polonya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı ile Töton Şövalyeleri’nin aralarındaki savaşın bitmesiyle Toruń kentinde imzalandı.
• 1553 – Osmanlı İmparatorluğu ve Fransa Krallığı arasında, İstanbul Antlaşması imzalandı.
• 1662 – Çinli general Koxinga, dokuz ay süren kuşatmadan sonra Tayvan adasını ele geçirdi.
• 1793 – Fransa, İngiltere ve Hollanda’ya savaş ilan etti.
• 1814 – Filipinler’deki Mayon yanardağı lav püskürdü; yaklaşık 1200 kişi yaşamını yitirdi.
• 1861 – Amerikan İç Savaşı: Teksas, Amerika Birleşik Devletleri’nden ayrıldı.
• 1884 – Oxford English Dictionary’nin ilk baskısı yapıldı.
• 1887 – ABD’de emlakçılık yapan Harvey Henderson Wilcox ve karısı, Hollywood isimli çiftliklerini tapu dairesinde kaydettirdi. Los Angeles’in batısındaki araziye; telefon, elektrik, gaz ve su getirttiler. Amerikan sinema endüstrisi burada doğdu.
• 1895 – Lumiere Kardeşler, sinema makinasını icat ettiler.
• 1896 – Giacomo Puccini’nin La bohème operası, ilk kez İtalya’nın Turin şehrinde sahnelendi.
• 1913 – Grand Central Terminal, New York’ta açıldı: Dünyanın en büyük tren istasyonu.
• 1915 – 20th Century Fox film şirketi kuruldu.
• 1918 – Rusya, Gregoryen takvim’e geçti.
• 1919 – İnci adlı aylık kadın dergisi İstanbul’da yayımlanmaya başladı. Sahibi Sedat Simavi idi.
• 1923 – Almanya’da enflasyon artıyor; 1 sterlin 220 bin mark değerine ulaştı.
• 1924 – Birleşik Krallık, SSCB’yi resmen tanıdı.
• 1924 – Zekeriya Sertel tarafından yayınlanan Resimli Ay yayın hayatına başladı.
• 1926 – Ankara’da Gazi İstasyonu açıldı.
• 1930 – Kayseri-Şarkışla Demiryolu işletmeye açıldı.
• 1933 – Bursa’da ezan ve kametin Türkçe okunmasını yanlış bulan bir grup, Ulucami’de namazdan çıkan halkı da yanlarına alarak Valilik önünde gösteri yaptı.
• 1933 – Cumhuriyet ilkelerini benimsetmek ve aynı doğrultuda kültür hareketi oluşturmak amacıyla Halkevleri’nin yayın organı olarak Ülkü dergisi yayınlanmaya başladı.
• 1935 – Ayasofya, müze olarak halkın ziyaretine açıldı.
• 1944 – Bolu-Gerede depremi: Gerede, Bolu ve Çankırı’daki depremlerde 4611 kişi öldü.
• 1957 – Alman mühendis Felix Wankel tarafından icat edilen ve çalışan ilk prototip Wankel motoru, Almanya NSU araştırma ve geliştirme merkezinde ilk kez çalıştırıldı.
• 1958 – Mısır ve Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti adıyla birleşti. Bu durum ancak 1961’e dek sürdü.
• 1963 – İki uçağın Ankara üzerinde çarpışarak Ulus semtine düşmesi sonucu, 80 kişi yaşamını yitirdi.
• 1968 – Vietnam Savaşı: Vietkong’lu Nguyen Van Lem, Güney Vietnam’lı millî polis şefi Nguyễn Ngọc Loan tarafından vurularak öldürüldü. İnfaz anı hem video hem de fotoğraf olarak kaydedildi.
• 1974 – İzmir’de sabaha karşı saat 02:04’te bir deprem oldu, tarihi Saat Kulesi’nin tepesinin de yıkıldığı depremde 2 kişi öldü.
• 1974 – São Paulo’da (Brezilya) 25 katlı bir iş yerinde yangın çıktı: 189 kişi öldü, 293 kişi yaralandı.
• 1978 – Film yönetmeni Roman Polanski, kefaletini yakarak ABD’den Fransa’ya kaçtı. 13 yaşında bir kızla cinsel ilişkiye girme suçuyla hakkında dava açılmıştı.
• 1979 – Humeyni’yi, Paris’teki 14 yıllık sürgün yaşamından Tahran’a dönüşünde milyonlarca İran’lı karşıladı.
• 1979 – Türkiye’de 12 Eylül 1980 Darbesi’ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Milliyet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi, suikast sonucu öldürüldü. 25 Haziran’da yakalanan katil Mehmet Ali Ağca, 1980’de ölüm cezasına çarptırıldı.
• 1980 – İstanbul’da zamlara tepki gösteren halk bilet almadan vapura bindi.
• 1989 – Millî futbolcu Tanju Çolak, Monte Carlo’da düzenlenen törende “Altın Ayakkabı” ödülü aldı.
• 1990 – Yugoslav ordusu Kosova’ya girdi.
• 1992 – Şırnak’ın Görmeç köyünde Jandarma Bölük Komutanlığına çığ düştü; 76’sı asker 81 kişi öldü. Siirt’in Eruh ilçesinin Tünekpınar köyü Jandarma Karakolu’na da çığ düşmesi sonucu 32 er öldü.
• 1993 – İçişleri Bakanlığı, Valiliklere yurt içinden yayın yapan özel radyo televizyon kuruluşlarının kapatılmasını öngören bir genelge gönderdi. Özel radyolar, dinleyicilerinden Başbakan Süleyman Demirel’e genelgeyi protesto telgrafları ve faksları göndermelerini istediler.
• 1997 – Susurluk kazasıyla ortaya çıkan karanlık ilişkileri protesto etmek ve “temiz toplum, temiz siyaset” özlemini duyurmak amacıyla, “Sürekli Aydınlık İçin 1 Dakika Karanlık” eylemi başlatıldı.
• 2000 – Amerika Birleşik Devletleri’nde Illinois Eyalet Valisi George Ryan, idam cezalarının infazlarını durdurdu. 20 yıl içinde 13 idam mahkumunun suçsuz olduğunun anlaşılması Valiye bu kararı aldırttı.
• 2001 – Önce Vatan gazetesi yayın hayatına başladı.
• 2003 – Columbia uzay mekiği, Dünyaya dönüşü sırasında Teksas üzerinde parçalandı: mekikteki yedi astronot öldü.
• 2004 – Suudi Arabistan’da Hac sırasında çıkan izdihamda 289 hacı öldü.
• 2005 – Kanada aynı cinsiyetten olanların evlenmesini yasallaştıran 4. ülke oldu.
• 2005 – The New Anatolian gazetesi yayın hayatına başladı.
• 2005 – Nepal’de Kral Gyanendra darbe yaptı.^[1]
• 2006 – Danimarka gazetesi Jylls-Posten’de İslam dünyasını rahatsız eden karikatürlerin yayımlanmasından 5 ay sonra, Avrupa’da birçok gazete aynı karikatürleri yayımladı. Danimarka’ya yönelik protestolar yayıldı. (4 Şubat’ta Şam’daki Danimarka ve Norveç Büyükelçilikleri ateşe verildi. 7 Şubat’ta Afganistan’daki Norveç birliklerine saldırı düzenlendi ve 10 Şubat’ta Danimarka, birçok Müslüman ülkedeki Elçiliklerini kapattı.)
• 2012 – 30 yıllık Dev-Yol davası düştü. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Ankara 1 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesinde, 574 sanıkla 18 Ekim 1982’de başlayan Dev-Yol ana davasının tüm sanıklar yönünden zaman aşımından düşürülmesine karar verdi.
• 2012 – Mısır’ın ünlü takımı El Ehli ile Port Said’in El Masri takımları arasındaki maçtan sonra çıkan olaylarda 74 kişi öldü, 200’ü ağır binden fazla kişi yaralandı.
• 2013 – Ankara’da ABD Büyükelçiliği’nde patlama oldu, iki kişi öldü.
• 2021 – Myanmar’da Min Aung Hlaing tarafından askerî darbe gerçekleştirildi.

Doğumlar

• 1459 – Conrad Celtes, Alman bilgin (ö. 1508)
• 1462 – Johannes Trithemius, Alman bilim insanı (ö. 1516)
• 1550 – John Napier, İskoçyalı matematikçi ve logaritmanın mucidi (ö. 1617)
• 1552 – Edward Coke, İngiliz hukukçu ve siyasetçi (ö. 1634)
• 1750 – Andreas Bernardus de Quertenmont, Flaman bir ressam, kopyacı, oymacı ve gravür sanatçısı
• 1761 – Christiaan Hendrik Persoon, Güney Afrikalı bilim insanı (ö. 1836)
• 1780 – David Porter, Amerikalı amiral (ö. 1843)
• 1796 – Abraham Emanuel Fröhlich, İsveçli şair (ö. 1865)
• 1801 – Émile Littré, Fransız hekim, filozof, dilbilimci ve siyaset adamı (ö. 1881)
• 1804 – Handrij Zejler, Sorb yazar (ö. 1872)
• 1825 – Francis James Child, Amerikalı bilim insanı, eğitimci ve halk bilimci (ö. 1896)
• 1861 – Robert Sterling Yard, Amerikalı gazeteci ve yazar (ö. 1945)
• 1868 – Ovannes Kaçaznuni, Ermeni siyasetçi ve Ermenistan’ın ilk Başbakanı (ö. 1938)
• 1872 – Jerome F. Donovan, Amerikalı politikacı (ö. 1949)
• 1874 – Hugo von Hofmannsthal, Avusturyalı yazar (ö. 1929)
• 1878 – Milan Hodža, Slovak politikacı (ö. 1944)
• 1878 – Alfréd Hajós, Macar yüzücü ve mimar (ö. 1955)
• 1878 – Hattie Wyatt Caraway, Amerikalı politikacı (ö. 1950)
• 1878 – Charles Tate Regan, Büyük Britanyalı Royal Society Üyesi ve ihtiyolog (ö. 1942)
• 1882 – Louis St. Laurent, Kanada’nın 12. Başbakanı
• 1884 – Yevgeny Zamyatin, Rus yazar (ö. 1937)
• 1885 – Camille Chautemps, Fransız siyasetçi (ö. 1963)
• 1887 – Charles Nordhoff, İngiliz yazar (ö. 1947)
• 1889 – John Lewis, İngiliz Marksist düşünür (ö. 1976)
• 1894 – James P. Johnson, Amerikalı besteci (ö. 1955)
• 1894 – John Ford, Amerikalı yönetmen ve yapımcı (ö. 1973)
• 1894 – Kerim Erim, Türk ordinaryüs matematikçi (ö. 1952)
• 1895 – Conn Smythe, Kanadalı mimar (ö. 1980)
• 1898 – Richard Loudon McCreery, İngiliz asker (ö. 1967)
• 1901 – Clark Gable, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1960)
• 1902 – Langston Hughes, Amerikalı yazar (ö. 1967)
• 1905 – Emilio Gino Segrè, İtalyan fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1989)
• 1906 – Hildegarde, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 2005)
• 1908 – George Pal, Macar yönetmen ve yapımcı (ö. 1980)
• 1909 – George Beverly Shea, Kanadalı şarkıcı (ö. 2013)
• 1910 – Sabire Aydemir, Türk veteriner hekim (ö. 1991)
• 1914 – Jale İnan, Türk arkeolog (ö. 2001)
• 1915 – Stanley Matthews, İngiliz futbolcu (ö. 2000)
• 1915 – Alicia Rhett, Amerikalı oyuncu ve ressam (ö. 2014)
• 1918 – Muriel Spark, İskoç yazar (ö. 2006)
• 1922 – Renata Tebaldi, İtalyan soprano (ö. 2004)
• 1924 – H. Richard Hornberger, Amerikalı yazar (ö. 1997)
• 1928 – Muzaffer Buyrukçu, Türk yazar (ö. 2006)
• 1928 – Stuart Whitman, Amerikalı oyuncu (ö. 2020)
• 1930 – Shahabuddin Ahmed, Bangladeş’in Başbakanı
• 1931 – Boris Yeltsin, Rus devlet adamı (ö. 2007)
• 1932 – Yılmaz Atadeniz, Türk yönetmen, senarist ve yapımcı
• 1933 – Wendell Anderson, Amerikalı bürokrat (ö. 2016)
• 1934 – Berke Vardar, Türk dilbilimci (ö. 1989)
• 1936 – Tuncel Kurtiz, Türk sinema, tiyatro ve seslendirme sanatçısı (ö. 2013)
• 1939 – Claude François, Fransız pop şarkıcısı ve söz yazarı (ö. 1978)
• 1942 – Bibi Besch, Amerikalı aktris (ö. 1996)
• 1942 – Vural Öger, Türk kökenli Alman politikacı ve iş insanı
• 1949 – Vedat Ahsen Coşar, Türk avukat
• 1950 – Ali Haydar Konca, Türk siyasetçi
• 1950 – Erol Togay, Türk futbolcu (ö. 2012)
• 1950 – Mustafa Kaplakaslan, Türk futbolcu
• 1952 – Engin Ardıç, Türk gazeteci
• 1952 – Ferit Mevlüt Aslanoğlu, Türk siyasetçi (ö. 2014)
• 1957 – Derya Baykal, Türk oyuncu
• 1964 – Andreas Herder, Alman oyuncu
• 1965 – Brandon Lee, Çin kökenli Amerikalı aktör (ö. 1993)
• 1965 – Jarozlaw Araskiewicz, Polonyalı futbolcu
• 1966 – Michelle Akers, eski Amerikalı kadın millî futbolcu
• 1967 – Azer Bülbül, Türk arabesk ve fantezi müzik sanatçısı (ö. 2012)
• 1968 – Lisa Marie Presley, Amerikalı rock şarkıcısı (Elvis Presley’nin kızı) (ö. 2023)
• 1969 – Gabriel Batistuta, Arjantinli futbolcu
• 1970 – Asuman Dabak, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı
• 1970 – Malik Sealy, Amerikalı basketbol (NBA) oyuncusu (ö. 2000)
• 1971 – Michael C. Hall, Amerikalı oyuncu
• 1977 – Sergio Aragoneses, eski İspanyol futbolcu
• 1980 – Florin Bratu, Rumen futbolcu
• 1980 – Kenan Hasagić, Bosnalı futbolcu
• 1980 – Liasos Luka, Kıbrıs Rumu futbolcu
• 1981 – Gustaf Norén, İsveçli müzisyen ve Mando Diao grubunun gitaristi
• 1982 – Michael Fink, Alman futbolcu
• 1984 – Darren Fletcher, İskoç futbolcu
• 1985 – Mason Moore, Amerikalı porno yıldızı
• 1994 – Harry Styles, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve One Direction üyesi
• 1997 – Park Ji-hyo, Güney Koreli şarkıcı
• 2002 – Aleyna Özkan, Türk yüzücü

Ölümler

• 1222 – I. Aleksios, 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu’nun ilk imparatorudur (d. 1182)
• 1290 – Müziddin Keykubad, Delhi Sultanlığı hükümdarı (d. 1269)
• 1328 – IV. Charles, Fransa Kralı (d. 1294)
• 1522 – Girolamo Aleandro, İtalyan akademisyen, hümanist, Kardinal (d. 1480)
• 1691 – VIII. Alexander, Papa (d. 1650)
• 1705 – Sophie Charlotte, Braunschweig ve Lüneburg düşesi (d. 1668)
• 1733 – II. August, Lehistan kralı (d. 1670)
• 1818 – Giuseppe Gazzaniga, İtalyan opera bestecisi (d. 1743)
• 1851 – Mary Shelley, İngiliz yazar (d. 1797)
• 1873 – Matthew Fontaine Maury, Amerikalı astronom, deniz subayı, tarihçi, oşinograf, meteorolog, haritacı, jeolog ve eğitimci (d. 1806)
• 1882 – Antoine Bussy, Fransız kimyager (d. 1794)
• 1903 – George Gabriel Stokes, Fransız fizikçi (d. 1819)
• 1905 – Oswald Achenbach, Alman doğa ressamı (d. 1827)
• 1916 – Yusuf İzzeddin Efendi, Osmanlı şehzade (d. 1857)
• 1922 – ‎William Desmond Taylor‎‎, Amerikalı oyuncu ve yönetmen‎ (d. 1872)
• 1944 – Piet Mondrian, Hollandalı ressam (d. 1872)
• 1945 – Bogdan Filov, Bulgar arkeolog, sanat tarihçisi ve politikacı (d. 1883)
• 1966 – Buster Keaton, Amerikalı oyuncu (d. 1895)
• 1976 – Werner Heisenberg, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1901)
• 1979 – Abdi İpekçi, Türk gazeteci ve yazar (suikast sonucu) (d. 1929)
• 1979 – Niyazi Akıncıoğlu, Türk şair (d. 1919)
• 1981 – Ayşe Saffet Alpar, Türk kimyacı ve Türkiye’nin ilk kadın rektörü (d. 1903)
• 1988 – Heather O’Rourke, Amerikalı oyuncu (d. 1975)
• 1999 – Barış Manço, Türk müzisyen (d. 1943)
• 2002 – Hildegard Knef, Alman aktris, şarkıcı ve yazar (d. 1925)
• 2002 – Aykut Barka, Türk jeolog (d. 1951)
• 2002 – Daniel Pearl, Amerikalı gazeteci (d. 1963)
• 2003 – Kalpana Chawla, Hint asıllı Amerikalı astronot (d. 1962)
• 2003 – İlan Ramon, İsrail Devleti’nin uzaya gönderdiği ilk astronot olan İsrail Hava Kuvvetleri’nin savaş pilotu (d. 1954)
• 2003 – Rick Husband, Amerikalı astronot (d. 1957)
• 2003 – Michael P. Anderson, ABD Hava Kuvvetleri memuru ve NASA astronotu (d. 1959)
• 2003 – Muzaffer Akdoğanlı, Türk siyasetçi (d. 1922)
• 2004 – Ewald Cebula, Polonyalı eski millî futbolcu (d. 1917)
• 2004 – Süha Arın, Türk belgesel sinemacı (d. 1942)
• 2005 – John Vernon, Kanadalı oyuncu (d. 1932)
• 2007 – Gian Carlo Menotti, İtalyan asıllı Amerikalı besteci (d. 1911)
• 2010 – Steingrímur Hermannsson, İzlandalı siyasetçi (d. 1928)
• 2010 – Justin Mentell, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1982)
• 2011 – Knut Risan, Norveçli ünlü oyuncu (d. 1930)
• 2011 – Galip Boransu, Türk piyanist, keyboard, vokal (d. 1950)
• 2012 – Wislawa Szymborska, Polonyalı şair (d. 1923)
• 2012 – Angelo Dundee, Amerikalı boks antrenörü (d. 1921)
• 2012 – Don Cornelius, Amerikalı Tv programcısı, yazar ve yapımcı (d. 1936)
• 2013 – Ed Koch, Amerikalı siyasetçi (d. 1924)
• 2013 – Robin Sachs, İngiliz sinema ve Tv oyuncusu (d. 1951)
• 2014 – Luis Aragonés, İspanyol futbolcu ve teknik direktör (d. 1938)
• 2014 – Maximilian Schell, Avusturyalı oyuncu, yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1930)
• 2014 – Vasili Petrov, Kızıl Ordu’nun komutanlarından biri ve Sovyetler Birliği Mareşali (d. 1917)
• 2014 – Tony Hateley, İngiliz futbolcu (d. 1941)
• 2015 – Udo Lattek, Alman teknik direktör ve eski futbolcu (d. 1935)
• 2015 – Aldo Ciccolini, İtalyan-Fransız piyanist (d. 1925)
• 2015 – Monty Oum, Amerikalı web-bazlı animatör ve yazar (d. 1981)
• 2016 – Ali Beratlıgil, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1931)
• 2016 – Paul Pholeros, Avustralyalı mimar (d. 1953)
• 2016 – Filiz Bingölçe, Türk Gazeteci, yazar, sözlükçü, yayımcı ve belgesel film yönetmeni (d. 1965)
• 2017 – Étienne Tshisekedi, Demokratik Kongolu siyasetçi (d. 1932)
• 2017 – Cor van der Hoeven, Eski Hollandalı millî futbolcu (d. 1921)
• 2017 – Stig Grybe, İsveçli aktör ve komedyen (d. 1928)
• 2017 – Lars-Erik Berenett, İsveçli ünlü aktör (d. 1942)
• 2017 – Desmond Carrington, Britanyalı oyuncu, radyocu ve sunucu (d. 1926)
• 2017 – Sandy Gandhi, Avustralyalı komedyen ve köşe yazarı (d. 1958)
• 2018 – Fidel Castro Díaz-Balart, Kübalı nükleer fizikçi ve devlet görevlisi (d. 1949)
• 2018 – Dennis Edwards, Amerikalı siyahi soul müziği ve blues şarkıcısı (d. 1943)
• 2018 – Édouard Ferrand, Fransız siyasetçi (d. 1965)
• 2018 – Su Bai, Çinli arkeolog (d. 1922)
• 2018 – Ömer Aggad, Filistin asıllı Suudi Arap hayırsever ve iş insanı (d. 1927)
• 2019 – Clive Swift, İngiliz oyuncu, komedyen ve söz yazarı (d. 1936)
• 2019 – Jeremy Hardy, İngiliz komedyen ve oyuncu (d. 1961)
• 2019 – Ursula Karusseit, Alman oyuncu (d. 1939)
• 2019 – Lisa Seagram, Amerikalı oyuncu (d. 1936)
• 2019 – Les Thornton, İngiliz profesyonel güreşçi (d. 1934)
• 2019 – Conway Berners-Lee, İngiliz matematikçi ve bilgisayar mühendisi (d. 1921)
• 2019 – Fazlı Keşmir, Türk büyükelçi (d. 1942)
• 2020 – Andy Gill, İngiliz post-punk gitaristi ve müzik yapımcısı (d. 1956)
• 2020 – Péter Andorai, Macar oyuncu (d. 1948)
• 2020 – Leons Briedis, Leton şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat eleştirmeni ve yayıncı (d. 1949)
• 2020 – Lev Mayorov, Azeri profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1969)
• 2020 – Lila Garrett, Amerikalı radyo sunucusu ve senarist (d. 1925)
• 2020 – Ömer Dönmez, Türk oyuncu (d. 1959)
• 2021 – Soraya Abdullah, Endonezyalı aktris (d. 1978)
• 2021 – Dustin Diamond, Amerikalı aktör, yönetmen, müzisyen ve komedyen (d. 1977)
• 2021 – Jean-Pierre Jossua, Dominikan Rahibi, Fransız yazar, eğitimci ve Katolik ilahiyatçı (d. 1930)
• 2021 – Abd el-Sattar Kasım, Filistinli yazar (d. 1948)
• 2021 – Viktor Koval, Sovyet-Rus yazar, şair, sanatçı ve aktör (d. 1947)
• 2021 – Temur Tsiklauri, Gürcü pop şarkıcısı, aktör (d. 1946)
• 2021 – Cynthia Turner, Maltalı bir piyanistti (d. 1932)
• 2022 – Lütfullah Safi Gülpayegani, İranlı Şii merci (d. 1919)
• 2022 – Paolo Graziosi, İtalyan aktör (d. 1940)
• 2022 – Shintarō Ishihara, Japon siyasetçi ve yazar (d. 1932)
• 2022 – Tito Stagno, İtalyan haber sunucusu ve gazeteci (d. 1930)
• 2022 – Maurizio Zamparini, İtalyan iş insanı ve spor yöneticisi (d. 1941)

Tatiller ve özel günler

• Fırtına: Hamsi Fırtınası