Tarihte Bugün: Fransa’da Cumhuriyet İlan Edildi

22 Eylül, Miladi takvime göre yılın 265. (artık yıllarda 266.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan gün sayısı 100.

Demiryolu

• 22 Eylül 1872 Haydarpaşa’da ilk tren düdüğü işitildi. Haydarpaşa Pendik hattında 30 km/s hız yapabilen Alman malı küçük lokomotiflerin çektiği 4-5 ahşap vagondan oluşan trenler ilk yolcularını taşımaya başladı.

Olaylar 

• 1792 – Fransa’da Cumhuriyet ilan edildi.
• 1903 – Italo Marchioni, dondurma külahının (kornet) patentini aldı.
• 1919 – Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.
• 1939 – Dikili ve çevresinde deprem: 100’den fazla kişi öldü. Dikili ve Karaburun tamamen yıkıldı.
• 1940 – Bakanlar Kurulu, İstanbul’da çıkan Le Journal d’Orient gazetesini yedi gün süreyle kapattı. Gazetenin resmi dış politikaya aykırı yayın yaptığı ileri sürüldü.
• 1950 – Yeni Baştan gazetesinin kurucusu ve yazarı Aziz Nesin hakkında gıyabi tutuklama kararı verildi. Nesin, “Sosyal düzeni yıkmaya yönelik yayın” yapmakla suçlanıyor.
• 1958 – CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, “Demokrasiye paydos demeye Demokrat Parti Genel Başkanı’nın gücü yetmeyecektir” dedi.
• 1964 – Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, “Yassıada Yargılamaları” hükümlüleri; Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen’i hastalık nedeniyle affetti.
• 1980 – İran-Irak Savaşı başladı.
• 1984 – Gökova Körfezi’nde termik santral kurulmasına karşı çıkan köy kadınları eylem yaptılar.
• 1986 – 12 Eylül darbesi sonrası Alparslan Türkeş, ilk kez Milliyetçi Çalışma Partisi’nin (MÇP) İstanbul mitinginde konuştu.
• 1993 – New York Metropolitan Müzesi, “Karun Hazinesi”ni Türkiye’ye geri göndermeye karar verdi.
• 2000 – Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel olan İnsan Hakları Raporunu kabul etti.
• 2002 – Almanya’da Şansölye Gerhard Schröder’in liderliğindeki Sosyal Demokratlar, genel seçimlerden birinci parti olarak çıktı.
• 2002 – İsrail birliklerinin, militanları yakalama gerekçesiyle Gazze’de düzenlediği operasyon sırasında çıkan çatışmada 9 Filistinli öldü.

Doğumlar 

• 1211 – İbn-i Hallikân, On üçüncü yüzyılda yaşamış olan tarihçi, fakih ve şair (ö. 1282)
• 1515 – Clevesli Anne, VIII. Henry’nin dördüncü karısıydı (ö. 1557)
• 1552 – IV. Vasili, Rus Çarı (ö. 1612)
• 1593 – Matthäus Merian, İsviçreli yayıncı (ö. 1650)
• 1606 – Li Zicheng, Çin’in kısa süreli Shun Hanedanı’nın kurucusu ve tek imparatorudur (ö 1645)
• 1715 – Jean-Étienne Guettard, Fransız doğa bilimci, botanikçi ve mineralog (ö. 1786)
• 1741 – Peter Simon Pallas, Prusyalı zoolog ve botanikçi (ö. 1811)
• 1750 – Christian Konrad Sprengel, Alman doğa bilimci, teolog ve öğretmen (ö. 1816)
• 1759 – William Playfair, İskoç mühendis ve siyasi ekonomist (ö. 1823)
• 1791 – Michael Faraday, İngiliz fizikçi (ö. 1867)
• 1863 – Ferenc Herczeg, Macar oyun yazarı (ö. 1954)
• 1875 – Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, Litvan ressam, besteci ve yazar (ö. 1911)
• 1878 – Şigeru Yoşida, Japon siyaset adamı (ö. 1967)
• 1885 – Erich von Stroheim, Alman aktör ve yönetmen (ö. 1957)
• 1895 – Paul Muni, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nda doğmuş Amerikalı aktör (ö. 1967)
• 1901 – Charles Brenton Huggins, Amerikalı hekim, fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1997)
• 1902 – Ayetullah Humeyni, İran’ın dini lideri (ö. 1989)
• 1906 – Ilse Koch, Nazi savaş suçlusu (ö. 1967)
• 1917 – Türkan Aziz, İlk Kıbrıslı Türk başhemşire (ö. 2019)
• 1931 – Alain Bacquet, Fransız hukukçu
• 1934 – Ayla Erduran, Türk keman sanatçısı
• 1942 – David J. Stern, Amerikalı spor (NBA patronu) adamı (ö. 2020)
• 1951 – David Coverdale, İngiliz müzisyen ve Whitesnake kurucusu ve vokalisti
• 1954 – Vedat Bilgin, Türk sosyolog, akademisyen, bürokrat ve siyasetçi
• 1957 – Nick Cave, Avustralyalı müzisyen
• 1957 – Refat Çubarov, Ukraynalı siyasetçi
• 1958 – Andrea Bocelli, İtalyan tenor, söz yazarı ve besteci
• 1961 – Bonnie Hunt, Amerikalı oyuncu
• 1961 – Catherine Oxenberg, Amerikalı kadın oyuncu
• 1964 – Hasan Basri Güzeloğlu, Türk bürokrat
• 1966 – Erdoğan Atalay, Türk asıllı Alman oyuncu
• 1966 – Ruth Jones, Galli oyuncu
• 1967 – Félix Savón, Kübalı boksördür
• 1969 – Yalçın Akdoğan, Türk siyasetçi
• 1970 – Mystikal, Amerikan rapçi, söz yazarı ve aktör
• 1970 – Emmanuel Petit, Fransız eski futbolcu
• 1975 – Elif Güvendik, Türk yapımcı ve sunucu
• 1976 – Martin Solveig, Fransız DJ
• 1977 – Ali Sunal, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
• 1978 – Harry Kewell, Avustralyalı futbolcu
• 1981 – Barış Atay, Türk sinema ve dizi oyuncusu
• 1981 – Emre Canpolat, Türk oyuncu
• 1981 – Sedat Ağçay, Türk futbolcu
• 1982 – Ayben, Türk rap sanatçısı
• 1982 – Billie Piper, İngiliz şarkıcı ve oyuncu
• 1982 – Maarten Stekelenburg, Hollandalı kaleci
• 1983 – Glenn Loovens, Hollandalı millî futbolcudur
• 1983 – Şeref Tüfenk, Türk güreşçi
• 1984 – Lazar Angelov, Bulgar fitness modeli
• 1984 – Thiago Silva, Brezilyalı millî futbolcudur
• 1985 – Faris Haroun, Belçikalı futbolcudur
• 1985 – Tatiana Maslany, Kanadalı oyuncu
• 1987 – Tom Felton, İngiliz oyuncu
• 1987 – Tom Hilde, Norveçli kayakla atlamacı
• 1987 – Zdravko Kuzmanović, İsviçre doğumlu Sırp futbolcudur
• 1988 – Nikita Andreyev, Rus futbolcu
• 1989 – Kim Hyo-yeon, Güney Koreli şarkıcı, rapçi, dansçı, DJ ve televizyon kişiliğidir
• 1990 – Senem Kuyucuoğlu, Türk model ve sunucu
• 1992 – Emin Mehdiyev, Azeri futbolcu
• 1994 – Enver Cenk Şahin, Türk futbolcu
• 1994 – Muhammed Kanu, Suudi milli futbolcusu
• 1994 – Park Jin-young, Güney Koreli oyuncu, şarkıcı-şarkı yazarı, koreograf ve dansçı
• 1995 – Nayeon, Güney Koreli şarkıcı ve dansçı
• 1999 – Kim Yoo-jung, Güney Koreli oyuncu, model ve sunucu
• 1999 – Tallan Latz, Amerikalı gitarist

Ölümler 

• 1158 – Otto von Freising, Alman papaz ve vakainüvis (d. 1114)
• 1253 – Dōgen, Kyoto doğumlu Japon Zen hocası ve Japonya’daki Soto Zen okulunun kurucusudur (d. 1200)
• 1408 – VII. İoannis, İmparator IV. Andronikos ile Bulgar Çarı İvan Alexander ve Eflaklı Teodora’nin kızı olan Bulgar Keratsa’nın oğludur (d. 1370)
• 1520 – Yavuz Sultan Selim, Osmanlı’nın 9. Padişahı (d. 1470)
• 1531 – Louise de Savoie, Fransız soylu, Auvergne ve Bourbonnais naibesi, Nemours düşesi ve Fransa Kralı I. François’nın annesi (d. 1476)
• 1539 – Guru Nanak, Sihlerin ilk gurusu (d. 1469)
• 1554 – Francisco Vásquez de Coronado, İspanyol kâşif (d. 1510)
• 1703 – Vincenzo Viviani, İtalyan matematikçi ve bilim adamı (d. 1622)
• 1756 – Ebu’l Hasan Ali, Hüseyni Hanedanının ve Tunus Beyliğinin ikinci beyidir (d. 1688)
• 1774 – XIV. Clemens, 19 Mayis 1769 ile 22 Eylül 1774 arasında papa (d. 1705)
• 1828 – Shaka, Zulu kabilesinin en etkili lideri (d. 1787)
• 1872 – Vladimir Dal, Rus Hekim, doğabilimcisi, sözlükbilimci, dilbilimci (d. 1801)
• 1888 – Gustave Boulanger, Fransız klasik figür ressamı ve doğa bilimci (d. 1824)
• 1895 – Viktor Rydberg, İsveçli yazar (d. 1828)
• 1897 – Antônio Conselheiro, Brezilya dini lider ve vaiz (d. 1830)
• 1914 – Alain-Fournier (d. Henri Alban-Fournier), Fransız yazar (ö. 1886)
• 1943 – Sedat Nuri İleri, Türk karikatürist (d. 1888)
• 1945 – Galip Bahtiyar Göker, Türk siyasetçi (d. 1881)
• 1945 – Mürsel Bakü, Türk asker ve siyasetçi (d. 1881)
• 1952 – Kaarlo Juho Ståhlberg, Finlandiya Cumhuriyeti’nin ilk Devlet Başkanı (d. 1865)
• 1956 – Frederick Soddy, İngiliz kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1877)
• 1960 – Melanie Klein, Britanyalı psikanalist (d. 1882)
• 1969 – Adolfo López Mateos, Meksikalı siyasetçi (d. 1909)
• 1969 – Aleksandras Stulginskis, Litvanya’nın ikinci Cumhurbaşkanı (d. 1885)
• 1973 – Paul van Zeeland, Belçikalı bir avukat, ekonomist, Katolik politikacı ve devlet adamı (d. 1893)
• 1979 – Ebu’l-A’lâ Mevdudî, Pakistanlı müfessir, İslam âlimi, gazeteci ve yazar (d. 1903)
• 1985 – Axel Springer, Alman yayımcı (d. 1912)
• 1989 – Irving Berlin, Amerikalı besteci ve şarkı sözü yazarı (d. 1888)
• 1994 – Hedwig Potthast, Heinrich Himmler’in metresi (d. 1912)
• 1996 – Dorothy Lamour, Amerikalı aktris (d. 1914)
• 1999 – George C. Scott, Amerikalı oyuncu ve Oscar Ödülü sahibi (d. 1927)
• 2001 – Fikret Kızılok, Türk besteci ve müzik yorumcusu (d. 1946)
• 2001 – Isaac Stern, Rus asıllı Amerikalı kemancı (d. 1920)
• 2004 – Big Boss Man, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1963)
• 2007 – Marcel Marceau, Fransız pandomim sanatçısı (d. 1923)
• 2008 – Hadi Çaman, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1943)
• 2008 – Thomas Dörflein, Alman hayvanat bahçesi görevlisi (d. 1963)
• 2010 – Jackie Burroughs, İngiliz-Kanadalı oyuncu (d. 1939)
• 2010 – Eddie Fisher, Amerikalı şarkıcı (d. 1928)
• 2010 – Jorge González, Arjantin asıllı Amerikalı profesyonel güreşçi ve basketbolcu (d. 1966)
• 2011 – Cengiz Dağcı, Kırım Tatarı yazar ve şair (d. 1919)
• 2011 – Aristides Pereira, Yeşil Burunlu siyasetçi (d. 1923)
• 2011 – Knut Steen, Norveçli heykeltıraş (d. 1924)
• 2011 – Vesta Williams, Amerikalı soul müzik şarkıcısı, söz yazarı ve aktris (d. 1957)
• 2013 – David H. Hubel, Amerikalı nörofizyolog (d. 1926)
• 2013 – Álvaro Mutis, Kolombiyalı yazar, şair, köşe yazarı, yayıncı, film yapımcısı (d. 1923)
• 2013 – Luciano Vincenzoni, İtalyan oyun yazarı (d. 1926)
• 2014 – Hans E. Wallman, İsveçli yönetmen ve yapımcı (d. 1936)
• 2015 – Yogi Berra, Amerikalı efsane beyzbol oyuncusu ve çalıştırıcısı (d. 1925)
• 2017 – Paavo Olavi Lonkila, Finlandiyalı kros kayakçısıdır (d. 1923)
• 2017 – Börje Vestlund, İsveçli siyasetçi (d. 1960)
• 2018 – Avi Duan, İsrailli siyasetçidir (d. 1955)
• 2018 – Chas Hodges, İngiliz şarkıcı ve müzisyendir (d. 1943)
• 2018 – Al Matthews, Amerikalı siyahi şarkıcı, oyuncu ve dublaj sanatçısıdır (d. 1942)
• 2018 – Edna Molewa, Güney Afrikalı kadın siyasetçi ve bakandır (d. 1957)
• 2019 – Vytautas Briedis, Litvanyalı profesyonel kürek sporcusu (d. 1940)
• 2019 – Sándor Sára, Macar film ve görüntü yönetmeni (d. 1933)
• 2020 – Michael Gwisdek, Alman aktör ve film yönetmeni (d. 1942)
• 2020 – Frie Leysen, Belçikalı festival organizatörü ve sanat yönetmeni (d. 1950)
• 2020 – Jacques Sénard, Fransız diplomat (d. 1919)
• 2020 – Road Warrior Animal, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1960)
• 2020 – Agne Simonsson, İsveçli eski millî futbolcudur (d. 1935)
• 2020 – Ashalata Wabgaonkar, Hint oyuncu (d. 1941)

Tatiller ve özel günler 

• Dünya Otomobilsiz yaşam günü